27.10.1964

(Pix © Sueo Takano)

8 giờ sáng 27/10/1964

Sương bay từ cửa sổ những chấm nhỏ li ti như bụi phấn. Anh sắp phải đi đây nhưng sương - còn - nhiều nên - còn - nhớ - Ánh phải ngồi lại. Ngoài kia những người đi làm mặc áo len màu ẩn hiện rất đẹp. Anh muốn đóng từng thùng sương gửi về cho Ánh để Ánh trang hoàng căn phòng, ở đó Ánh sẽ một mình mặc áo ấm ngồi cho sương phủ kín, trên bàn một nhánh hoa hồng làm thành một chấm đỏ, tóc và mi mắt Ánh sẽ trắng bạc vì sương.

Anh phải đi bây giờ. Sẽ viết tiếp vào buổi chiều. Ánh chắc đã ngồi yên trong lớp. Nhớ Ánh. Đừng nhìn qua khung cửa. Ở bên ngoài chắc trời mây giăng mù rồi phải không Ánh.

***

Buổi chiều buổi chiều đây. Anh quấn tròn chăn quanh mình và nằm vùi cùng với cơn mưa xuống ầm ĩ. Anh không dám ngồi dậy nhìn ra ngoài trời (dù cánh cửa mở toang) vì biết rằng mình sẽ thấy hoang vắng trải rộng ở ngoài đó và cuốn hút mình mất đi trong một cảm giác thật tê buốt. Anh nằm cho đến khi cơn mưa đã dứt hẳn và chiều cũng già trên từng giọt nước mưa đã đứt hẳn và chiều cũng già trên từng giọt nước mưa còn đọng lại trên lá. Anh đứng dậy ra trời để thấy mình lạnh hơn trong chăn và để nhìn mây lên từ chân núi như thường lệ.

6 giờ. Bà Phi ở sở về đưa thư Ánh cho anh. Anh mừng rỡ như một đứa trẻ mẹ về cho quà.

Những phút này anh thấy lá thư như một bàn tay vỗ về trên nỗi quạnh hiu ngun ngút này của mình. Anh gữ thư như thế thật lâu để kéo dài từng phút hạnh phúc nhỏ bé của mình dài hơn.

Khi bóc thư đọc xong thì anh buồn bã vô cùng như mặt trời vừa mất hẳn đi, như đêm vừa đổ xuống. Anh có cảm giác như mình đã mất một cái gì như anh vừa mất hẳn Ánh từ phút này phút này.

Ánh ơi, đã có gì báo hiệu điều đó đâu nhưng anh thường linh cảm rất đúng về những tình cảm mình sẽ bị mất đi.

"Ôi màu mắt rồi cũng có ngày đổi màu như thế". Câu nói cuối cùng của lá thư Ánh gửi lên đây có phải là một báo hiệu không. Anh đã bao nhiêu lần đánh mất nên anh nhìn kẻ đối diện với mình luôn luôn bằng vẻ bi quan. Ánh đừng trách anh về điều này.

Mưa đã trở về cùng với đêm. Như một ngày nào Ánh rời xa anh để trở về với nếp sống bình thường, ở đó Ánh đi trên lối đi quen thuộc của những người đã đi trước mà không cần phải nhìn những bảng số hai bên đường. Sẽ bình thường và thản nhiên quên đã một lần dẫm chân qua một vực - thẳm địa đàng mà anh đã linh cảm trước từ lâu, như "địa đàng còn in dấu chân bước quên" của một thời anh đã âm thầm nghĩ rằng biết đâu Ánh không lớn lên từ một loài dạ lan nào đó.

Những con chim lạ nào đã xuất hiện trên vòm trời trước mặt một buổi chiều để báo cơn giông sắp qua miền đất này. Ánh ơi Ánh ơi, Ánh sẽ để lại đất đai này dấu tích của một thời huy hoàng nào xa cũ. Anh sẽ làm người đốt đèn ở ngọn hải đăng trở lại. Người đốt đèn đã mê sảng trong một cơn sốt kinh niên. Hằng đêm đốt đèn lên, đi tìm trong vùng sương dưới chân đồi những vết chân cùng những chứng tích của người bỏ đi đã một lần có mặt. Đêm đã rộn ràng nhè nhẹ với tiếng giun dế reo ngoài bãi cỏ. 

Rồi Ánh cũng phải trở về, cũng phải từ bỏ vùng đất này mà đi, cũng quên hẳn những vùng sương muối nhỏ nhoi cùng tiếng kèn La Strada những sự đó hãy để nó xảy ra khi mình thấy không còn gì để ao ước để tìm cảm xúc. Lúc mới diện kiến với thế giới bàng quan đó anh đã thấy mỏi mệt lạ lùng và muốn quay về đất đai cằn cỗi của mình ngay dù không có vẻ hào nhoáng nguỵ trang, giả tạo.

Cành hoa violette nhỏ nhắn vẫn còn màu tím của nó. Anh đã nhớ lại rõ ràng những con đường, những hàng cây cùng phố phường và con sông ở đó. Cả Ánh cả Ánh - không - lẫn - với - hình - ảnh - của - ai khác mà đã biết bao nhiêu chiều mùa hạ anh ngồi mong mỏi một lần đi ngang.

Elle est virginale comme un lys(31) như Ánh mà anh cần gọi là sự linh thiêng trong vóc dáng một buổi nào anh bắt gặp tình cờ rồi từ đó anh chỉ còn nhìn Ánh bằng ánh sáng huyền diệu đó mà thôi.

Bao giờ Ánh sẽ bỏ đi thật đó Ánh. Anh sẽ ở lại ôm nỗi chết vừa cóng lạnh trên thân xác mình. Ánh làm thế nào để vào được trong sâu xa của vùng - đau - xót - chúng - anh? Anh đã từng làm chứng nhân cho những vật - đổi - sao - dời của cuộc sống nên không thể tránh bỏ sự bi thiết trong ngôn ngữ. Ánh hãy dừng lại một ít lâu nữa trên đất đai này để anh làm người thợ kim hoàn ngồi kết từng chuỗi vòng sương lóng lánh choàng vào cho Ánh thêm rạng rỡ Ánh thêm huy hoàng. Đừng vội bỏ đi vì những điều quá thực. Ai cũng có thể làm điều đó. Nhất là những người đẹp đẽ như đã đẹp đẽ rồi. Anh mong Ánh ở lại đó. Hãy làm một lần con người phi thường của Nietzsche: devenez durs. Le plus dur est le plus noble(32). Ánh ơi, đừng tự biến mình thành một profane(33) ở tuổi - thiên - đàng đó.

Ánh ơi,

Những ngày chủ nhật thứ bảy anh đã nằm quấn chăn để nghĩ đến phố phường ở đó Ánh vui - cười - buồn - bã qua những con đường, những hàng cây, những tiếng ồn đốt cháy. Ánh làm sao cảm thấy được vẻ lạnh lùng của chăn gối anh nằm đây. Bên ngoài gió lạnh ùa vào, anh thì mở trân mắt nhìn những phiến - hư - vô chất đầy quanh mình bằng mộ huyệt một ngày nào đánh mất hoàn toàn những an ủi còn sót lại cho mình đó.

Tháng 10 sắp qua hẳn rồi. Ánh ngồi đó nhìn mây với giấc mơ nào đã biến thành sương khói. Hãy kể cho anh nghe bằng một giọng nói nhỏ âm thầm như dòng nước chìm sâu chảy qua những miền ăn năn của một loài rong mang thân phần đen điu nào đó như anh. Như anh mà giờ phút này vẫn còn có Ánh trên cao; ôi lời ngưỡng vọng về một ánh sáng lạ lùng còn huyền nhiệm vô cùng. 

Những tiếng súng nổ gần và ầm ĩ. Đã nhiều đêm như thế. Anh nghĩ dại rằng chẳng may một đêm nào đạn vô tình rơi xuống trên thân xác anh và chết đi rất tình cờ buồn thảm. Không hiểu Ánh sẽ có giọt nước mắt nào nhỏ lên mộ phần anh. Ánh sẽ có lời nguyện cầu nào cho một lần anh vắng mặt. Ánh sẽ nói gì với anh đã không còn đối diện với Ánh. Những dấu tích anh còn để lại đó, cùng khắp. Anh sẽ bắt đầu ca tụng một bóng nắng mang tên Ánh và tất cả tất cả để cuộc đời còn ca tụng mãi theo anh. Ôi nếu một ngày nào sự sống mình đã tắt thì anh cũng sẽ mang theo luôn những gì đã một lần vong thân trong anh. "Ôi nhân loại còn người trong tôi". Đêm đã không còn mưa. Sao đã mọc đầy trên vòm đen đó. Tiếng súng vẫn làm rung những cánh cửa gương.

Tiếng hát của Minh Tuyết từ đài phát thanh lẹp xẹp nằm trên đồi bên chợ cũ vang về rất buồn "lá trên cành một chiếc lá bay nhanh"(34).

Ánh mặc áo lụa mới đi qua đó sao không có anh để nhìn để gọi. Anh ơi Ánh ơi.

Đêm nay anh buồn hơn những đêm khác, Ánh ạ. Cuối cùng anh thấy rồi mình cũng không còn gì cả. Những điều mong ước rồi cũng tiếp tục bay nhanh. Anh sẽ trơ trọi ở lại đây nhìn bóng Ánh đi hut hút biền biệt mà cảm thấy rã rời, không còn ngôn ngữ không còn tiếng kêu. 

Đây là ngày đầu của một tuần. Bao giờ anh cũng thấy sợ hãi ngày thứ hai này cả.

Tiếng hát của ai đó bản Đêm Đông buồn và anh nghe mà nhớ đến tiếng hát Lệ Thu, tiếng hát Bạch Yến của bao nhiêu đêm anh đã ngồi ở dancing đã nghe bằng những vết lủng trên thân phần. Tại sao anh lại mãi kêu rêu như thế này. Ánh ơi Ánh ơi không thể im câm được. Chúng mình đâu có nhiều thời giờ để nói về mình, để người khác thấu hiểu được mình. Rồi cũng không ích gì nhưng mà còn hơn là ôm mãi những oằn oại đó để một hôm chết tình cờ với nỗi cay cú còn băng hăng trên thể xác.

Mưa đã rơi xuống bằng thác ầm ĩ quanh anh cũng như bóng tối đã phủ chìm đất cỏ. Ngoài kia có còn gì đâu ngoài một ánh sáng néon ở xa, một  trụ đèn bằng cây và hai màu trời đất. Mưa vẫn rơi vẫn ướt đẫm anh nghĩ đến tóc Ánh những sợi tóc dài rất đẹp. Ôi dòng sông cho những ước mơ trôi đi trôi đi. Bây giờ đã mất cho một tiếc nuối không cùng. Nếu ánh còn giữ một ít nào đó thì hãy gửi cho anh để anh nhìn lại ở đó tìm một lời ngưỡng vọng cũ của mình. Ánh ơi Ánh ơi, bao giờ nghĩ đến Ánh anh cũng mường tượng ra một Ánh rất huyền thoại lung linh. Anh nhớ đến Ánh qua hình dáng của Claire trong Terre promise(35) - "vùng đất hứa", ở đó Claire, sau những thất vọng trong cuộc sống này, hướng về với tâm hồn thanh thoát cởi mở lòng ích kỷ và tìm ở vùng đất mới này một tình yêu đơn thuần như hoa cỏ - "... au simple boneur humain, qui nécessite d'accepter l'homme qu'on aime tel qu'il est et renoncer à son propre égoisme..."(36). Maurois đã tả Claire "virginale comme un lys". Ánh có bằng lòng với hình ảnh đó không. Ôi Ánh trinh khiết hay trinh trong như một cành hoa lys. Anh thấy rõ dáng mảnh mai và vẻ sáng trên vầng trán đó, anh thấy mình như một vực thẳm đen ngòm tối tăm được ánh sáng diễm tuyệt đó soi xuống ngút ngàn. Như một vì sao trên đỉnh trời một buổi trời trong anh nhìn lên bắt gặp. Vì sao sẽ có một hôm không còn là của mình. Bao giờ mới không còn nghĩ đến điều đó - ôi ám ảnh thuần khiết nhất với những gì mong manh mình không thể giữ mãi. 

Mưa vẫn rào rạt xuống rất buồn. Trời đất đã không còn lằn mức ngăn chia. Ôi bao giờ biên giới không còn giữa trời đất thì đêm đã dày, người đã ngã gục, mộ phần đã xanh um, Ánh ơi Ánh ơi.

Bây giờ mưa xuống, anh gọi tên không ai nghe nên chỉ còn anh nghe cho anh. Anh nghĩ đến Hà, em anh, và thấy buồn. Sáng nay ở đó Hà đã đi trình diện. Cho một lần bước vào đời, rời xa gia đình lần thứ nhất, mà trơ trọi chơ vơ. Anh tiếc và ân hận là không có anh ở đó để ngồi uống rượu hút thuốc với Hà cho trắng cho rách rưới đêm khuya. Những giờ phút cuối cùng ở đó cho một chuyến đi - làm - người, anh chẳng nói gì được với Hà nên thấy ăn năn vô cùng. Ánh không thể nào hiểu được chúng anh thương nhau thế nào. Hà, Tịnh và anh. Nhất là lúc này, chúng anh đã thương nhau như bạn bè ruột thịt. Đã cùng sống những ngày cũ huy hoàng giàu sang và bây giờ cùng xót xa âm thầm trên sự suy sụp của gia đình. Những điều đó anh không nói với ai. Tự nhiên anh thấy cần nói với Ánh, cần nói với như thầm nghĩ rằng Ánh mới hiểu mới nhìn thấy được anh. Những con người sống với lòng chân thành mới dễ nhìn thấy nhau. Đừng nguỵ trang thể xác, đừng nguỵ trang tâm hồn.

Ánh ơi, bỗng dưng anh thấy nhớ Ánh mênh mông và muốn trở về đó tìm găp. Sao con đường không ngắn hơn để anh có thể quay về đó thường xuyên nhìn thấy Ánh. Nhìn Ánh cười, Ánh buồn, Ánh nói, Ánh đi. Nhìn chiếc nơ màu nâu nhạt Ánh đã có lần cài sau tóc.

Giờ này Huế có mưa không. Mùa Đông đã về chưa cho bàn tay Ánh lạnh như một đêm mưa nào anh đã giữ bàn tay Ánh và bảo lạnh vô cùng.

Anh đã đoán trước được những gì sẽ để dành cho anh. Anh vẫn âm thầm chịu đựng cho đến bao giờ không thể thì gục ngã xuống hoặc nếu may mắn có một phép màu nào đó sự khắc nghiệt cuối cùng trên phần số anh sẽ mọt rã nhường chỗ cho một sự - hiện - diện - huyền - thoại nào đó đến đánh thức anh dậy huy hoàng. Anh nghĩ rồi mình cũng sẽ có ngày đó, loài người cũng phải có một thiểu số chấp nhận chúng anh. Có lẽ chúng anh phải xây sẵn ngôi vì cho những quý giá đó. Tuy nhiên cũng không thể không buồn khi nhớ đến những vết chân chim di một lần cất tiếng hót  cho mình và đã bay đi biền biệt. Dấu tích còn lại mơ hồ trong vùng sương mù huy hoàng còn sót lại đó.

Ánh ơi, Anh còn gọi đến bao giờ như thế. Cầu mong Ánh bình an và thản nhiên như núi rừng, mặt trời và tournesol.

Trịnh Công Sơn

***

(31) Nàng trinh nguyên như một đoá hoa lys

(32) Trở thành cứng rắn. Cứng rắn nhất là cao quý nhất

(33) Kẻ ngoại đạo

(34) Lời trong bài hát Chiếc lá cuối cùng của nhạc sĩ Tuấn Khanh

(35) Tiểu thuyết Terre promise (Đất hứa) của văn hào Pháp André Maurois

(36) "... với niềm hạnh phúc giản đơn, đòi hỏi phải chấp nhận yêu một người đúng với bản chất của người ấy đồng thời bỏ qua tính ích kỷ của người ấy..."