27.10.1964

(Pix © Sueo Takano)

8 giờ sáng 27/10/1964

Sương bay từ cửa sổ những chấm nhỏ li ti như bụi phấn. Anh sắp phải đi đây nhưng sương - còn - nhiều nên - còn - nhớ - Ánh phải ngồi lại. Ngoài kia những người đi làm mặc áo len màu ẩn hiện rất đẹp. Anh muốn đóng từng thùng sương gửi về cho Ánh để Ánh trang hoàng căn phòng, ở đó Ánh sẽ một mình mặc áo ấm ngồi cho sương phủ kín, trên bàn một nhánh hoa hồng làm thành một chấm đỏ, tóc và mi mắt Ánh sẽ trắng bạc vì sương.

Anh phải đi bây giờ. Sẽ viết tiếp vào buổi chiều. Ánh chắc đã ngồi yên trong lớp. Nhớ Ánh. Đừng nhìn qua khung cửa. Ở bên ngoài chắc trời mây giăng mù rồi phải không Ánh.

***

Buổi chiều buổi chiều đây. Anh quấn tròn chăn quanh mình và nằm vùi cùng với cơn mưa xuống ầm ĩ. Anh không dám ngồi dậy nhìn ra ngoài trời (dù cánh cửa mở toang) vì biết rằng mình sẽ thấy hoang vắng trải rộng ở ngoài đó và cuốn hút mình mất đi trong một cảm giác thật tê buốt. Anh nằm cho đến khi cơn mưa đã dứt hẳn và chiều cũng già trên từng giọt nước mưa đã đứt hẳn và chiều cũng già trên từng giọt nước mưa còn đọng lại trên lá. Anh đứng dậy ra trời để thấy mình lạnh hơn trong chăn và để nhìn mây lên từ chân núi như thường lệ.

6 giờ. Bà Phi ở sở về đưa thư Ánh cho anh. Anh mừng rỡ như một đứa trẻ mẹ về cho quà.

Những phút này anh thấy lá thư như một bàn tay vỗ về trên nỗi quạnh hiu ngun ngút này của mình. Anh gữ thư như thế thật lâu để kéo dài từng phút hạnh phúc nhỏ bé của mình dài hơn.

Khi bóc thư đọc xong thì anh buồn bã vô cùng như mặt trời vừa mất hẳn đi, như đêm vừa đổ xuống. Anh có cảm giác như mình đã mất một cái gì như anh vừa mất hẳn Ánh từ phút này phút này.

Ánh ơi, đã có gì báo hiệu điều đó đâu nhưng anh thường linh cảm rất đúng về những tình cảm mình sẽ bị mất đi.

"Ôi màu mắt rồi cũng có ngày đổi màu như thế". Câu nói cuối cùng của lá thư Ánh gửi lên đây có phải là một báo hiệu không. Anh đã bao nhiêu lần đánh mất nên anh nhìn kẻ đối diện với mình luôn luôn bằng vẻ bi quan. Ánh đừng trách anh về điều này.

Mưa đã trở về cùng với đêm. Như một ngày nào Ánh rời xa anh để trở về với nếp sống bình thường, ở đó Ánh đi trên lối đi quen thuộc của những người đã đi trước mà không cần phải nhìn những bảng số hai bên đường. Sẽ bình thường và thản nhiên quên đã một lần dẫm chân qua một vực - thẳm địa đàng mà anh đã linh cảm trước từ lâu, như "địa đàng còn in dấu chân bước quên" của một thời anh đã âm thầm nghĩ rằng biết đâu Ánh không lớn lên từ một loài dạ lan nào đó.

Những con chim lạ nào đã xuất hiện trên vòm trời trước mặt một buổi chiều để báo cơn giông sắp qua miền đất này. Ánh ơi Ánh ơi, Ánh sẽ để lại đất đai này dấu tích của một thời huy hoàng nào xa cũ. Anh sẽ làm người đốt đèn ở ngọn hải đăng trở lại. Người đốt đèn đã mê sảng trong một cơn sốt kinh niên. Hằng đêm đốt đèn lên, đi tìm trong vùng sương dưới chân đồi những vết chân cùng những chứng tích của người bỏ đi đã một lần có mặt. Đêm đã rộn ràng nhè nhẹ với tiếng giun dế reo ngoài bãi cỏ. 

Rồi Ánh cũng phải trở về, cũng phải từ bỏ vùng đất này mà đi, cũng quên hẳn những vùng sương muối nhỏ nhoi cùng tiếng kèn La Strada những sự đó hãy để nó xảy ra khi mình thấy không còn gì để ao ước để tìm cảm xúc. Lúc mới diện kiến với thế giới bàng quan đó anh đã thấy mỏi mệt lạ lùng và muốn quay về đất đai cằn cỗi của mình ngay dù không có vẻ hào nhoáng nguỵ trang, giả tạo.

Cành hoa violette nhỏ nhắn vẫn còn màu tím của nó. Anh đã nhớ lại rõ ràng những con đường, những hàng cây cùng phố phường và con sông ở đó. Cả Ánh cả Ánh - không - lẫn - với - hình - ảnh - của - ai khác mà đã biết bao nhiêu chiều mùa hạ anh ngồi mong mỏi một lần đi ngang.

Elle est virginale comme un lys(31) như Ánh mà anh cần gọi là sự linh thiêng trong vóc dáng một buổi nào anh bắt gặp tình cờ rồi từ đó anh chỉ còn nhìn Ánh bằng ánh sáng huyền diệu đó mà thôi.

Bao giờ Ánh sẽ bỏ đi thật đó Ánh. Anh sẽ ở lại ôm nỗi chết vừa cóng lạnh trên thân xác mình. Ánh làm thế nào để vào được trong sâu xa của vùng - đau - xót - chúng - anh? Anh đã từng làm chứng nhân cho những vật - đổi - sao - dời của cuộc sống nên không thể tránh bỏ sự bi thiết trong ngôn ngữ. Ánh hãy dừng lại một ít lâu nữa trên đất đai này để anh làm người thợ kim hoàn ngồi kết từng chuỗi vòng sương lóng lánh choàng vào cho Ánh thêm rạng rỡ Ánh thêm huy hoàng. Đừng vội bỏ đi vì những điều quá thực. Ai cũng có thể làm điều đó. Nhất là những người đẹp đẽ như đã đẹp đẽ rồi. Anh mong Ánh ở lại đó. Hãy làm một lần con người phi thường của Nietzsche: devenez durs. Le plus dur est le plus noble(32). Ánh ơi, đừng tự biến mình thành một profane(33) ở tuổi - thiên - đàng đó.

Ánh ơi,

Những ngày chủ nhật thứ bảy anh đã nằm quấn chăn để nghĩ đến phố phường ở đó Ánh vui - cười - buồn - bã qua những con đường, những hàng cây, những tiếng ồn đốt cháy. Ánh làm sao cảm thấy được vẻ lạnh lùng của chăn gối anh nằm đây. Bên ngoài gió lạnh ùa vào, anh thì mở trân mắt nhìn những phiến - hư - vô chất đầy quanh mình bằng mộ huyệt một ngày nào đánh mất hoàn toàn những an ủi còn sót lại cho mình đó.

Tháng 10 sắp qua hẳn rồi. Ánh ngồi đó nhìn mây với giấc mơ nào đã biến thành sương khói. Hãy kể cho anh nghe bằng một giọng nói nhỏ âm thầm như dòng nước chìm sâu chảy qua những miền ăn năn của một loài rong mang thân phần đen điu nào đó như anh. Như anh mà giờ phút này vẫn còn có Ánh trên cao; ôi lời ngưỡng vọng về một ánh sáng lạ lùng còn huyền nhiệm vô cùng. 

Những tiếng súng nổ gần và ầm ĩ. Đã nhiều đêm như thế. Anh nghĩ dại rằng chẳng may một đêm nào đạn vô tình rơi xuống trên thân xác anh và chết đi rất tình cờ buồn thảm. Không hiểu Ánh sẽ có giọt nước mắt nào nhỏ lên mộ phần anh. Ánh sẽ có lời nguyện cầu nào cho một lần anh vắng mặt. Ánh sẽ nói gì với anh đã không còn đối diện với Ánh. Những dấu tích anh còn để lại đó, cùng khắp. Anh sẽ bắt đầu ca tụng một bóng nắng mang tên Ánh và tất cả tất cả để cuộc đời còn ca tụng mãi theo anh. Ôi nếu một ngày nào sự sống mình đã tắt thì anh cũng sẽ mang theo luôn những gì đã một lần vong thân trong anh. "Ôi nhân loại còn người trong tôi". Đêm đã không còn mưa. Sao đã mọc đầy trên vòm đen đó. Tiếng súng vẫn làm rung những cánh cửa gương.

Tiếng hát của Minh Tuyết từ đài phát thanh lẹp xẹp nằm trên đồi bên chợ cũ vang về rất buồn "lá trên cành một chiếc lá bay nhanh"(34).

Ánh mặc áo lụa mới đi qua đó sao không có anh để nhìn để gọi. Anh ơi Ánh ơi.

Đêm nay anh buồn hơn những đêm khác, Ánh ạ. Cuối cùng anh thấy rồi mình cũng không còn gì cả. Những điều mong ước rồi cũng tiếp tục bay nhanh. Anh sẽ trơ trọi ở lại đây nhìn bóng Ánh đi hut hút biền biệt mà cảm thấy rã rời, không còn ngôn ngữ không còn tiếng kêu. 

Đây là ngày đầu của một tuần. Bao giờ anh cũng thấy sợ hãi ngày thứ hai này cả.

Tiếng hát của ai đó bản Đêm Đông buồn và anh nghe mà nhớ đến tiếng hát Lệ Thu, tiếng hát Bạch Yến của bao nhiêu đêm anh đã ngồi ở dancing đã nghe bằng những vết lủng trên thân phần. Tại sao anh lại mãi kêu rêu như thế này. Ánh ơi Ánh ơi không thể im câm được. Chúng mình đâu có nhiều thời giờ để nói về mình, để người khác thấu hiểu được mình. Rồi cũng không ích gì nhưng mà còn hơn là ôm mãi những oằn oại đó để một hôm chết tình cờ với nỗi cay cú còn băng hăng trên thể xác.

Mưa đã rơi xuống bằng thác ầm ĩ quanh anh cũng như bóng tối đã phủ chìm đất cỏ. Ngoài kia có còn gì đâu ngoài một ánh sáng néon ở xa, một  trụ đèn bằng cây và hai màu trời đất. Mưa vẫn rơi vẫn ướt đẫm anh nghĩ đến tóc Ánh những sợi tóc dài rất đẹp. Ôi dòng sông cho những ước mơ trôi đi trôi đi. Bây giờ đã mất cho một tiếc nuối không cùng. Nếu ánh còn giữ một ít nào đó thì hãy gửi cho anh để anh nhìn lại ở đó tìm một lời ngưỡng vọng cũ của mình. Ánh ơi Ánh ơi, bao giờ nghĩ đến Ánh anh cũng mường tượng ra một Ánh rất huyền thoại lung linh. Anh nhớ đến Ánh qua hình dáng của Claire trong Terre promise(35) - "vùng đất hứa", ở đó Claire, sau những thất vọng trong cuộc sống này, hướng về với tâm hồn thanh thoát cởi mở lòng ích kỷ và tìm ở vùng đất mới này một tình yêu đơn thuần như hoa cỏ - "... au simple boneur humain, qui nécessite d'accepter l'homme qu'on aime tel qu'il est et renoncer à son propre égoisme..."(36). Maurois đã tả Claire "virginale comme un lys". Ánh có bằng lòng với hình ảnh đó không. Ôi Ánh trinh khiết hay trinh trong như một cành hoa lys. Anh thấy rõ dáng mảnh mai và vẻ sáng trên vầng trán đó, anh thấy mình như một vực thẳm đen ngòm tối tăm được ánh sáng diễm tuyệt đó soi xuống ngút ngàn. Như một vì sao trên đỉnh trời một buổi trời trong anh nhìn lên bắt gặp. Vì sao sẽ có một hôm không còn là của mình. Bao giờ mới không còn nghĩ đến điều đó - ôi ám ảnh thuần khiết nhất với những gì mong manh mình không thể giữ mãi. 

Mưa vẫn rào rạt xuống rất buồn. Trời đất đã không còn lằn mức ngăn chia. Ôi bao giờ biên giới không còn giữa trời đất thì đêm đã dày, người đã ngã gục, mộ phần đã xanh um, Ánh ơi Ánh ơi.

Bây giờ mưa xuống, anh gọi tên không ai nghe nên chỉ còn anh nghe cho anh. Anh nghĩ đến Hà, em anh, và thấy buồn. Sáng nay ở đó Hà đã đi trình diện. Cho một lần bước vào đời, rời xa gia đình lần thứ nhất, mà trơ trọi chơ vơ. Anh tiếc và ân hận là không có anh ở đó để ngồi uống rượu hút thuốc với Hà cho trắng cho rách rưới đêm khuya. Những giờ phút cuối cùng ở đó cho một chuyến đi - làm - người, anh chẳng nói gì được với Hà nên thấy ăn năn vô cùng. Ánh không thể nào hiểu được chúng anh thương nhau thế nào. Hà, Tịnh và anh. Nhất là lúc này, chúng anh đã thương nhau như bạn bè ruột thịt. Đã cùng sống những ngày cũ huy hoàng giàu sang và bây giờ cùng xót xa âm thầm trên sự suy sụp của gia đình. Những điều đó anh không nói với ai. Tự nhiên anh thấy cần nói với Ánh, cần nói với như thầm nghĩ rằng Ánh mới hiểu mới nhìn thấy được anh. Những con người sống với lòng chân thành mới dễ nhìn thấy nhau. Đừng nguỵ trang thể xác, đừng nguỵ trang tâm hồn.

Ánh ơi, bỗng dưng anh thấy nhớ Ánh mênh mông và muốn trở về đó tìm găp. Sao con đường không ngắn hơn để anh có thể quay về đó thường xuyên nhìn thấy Ánh. Nhìn Ánh cười, Ánh buồn, Ánh nói, Ánh đi. Nhìn chiếc nơ màu nâu nhạt Ánh đã có lần cài sau tóc.

Giờ này Huế có mưa không. Mùa Đông đã về chưa cho bàn tay Ánh lạnh như một đêm mưa nào anh đã giữ bàn tay Ánh và bảo lạnh vô cùng.

Anh đã đoán trước được những gì sẽ để dành cho anh. Anh vẫn âm thầm chịu đựng cho đến bao giờ không thể thì gục ngã xuống hoặc nếu may mắn có một phép màu nào đó sự khắc nghiệt cuối cùng trên phần số anh sẽ mọt rã nhường chỗ cho một sự - hiện - diện - huyền - thoại nào đó đến đánh thức anh dậy huy hoàng. Anh nghĩ rồi mình cũng sẽ có ngày đó, loài người cũng phải có một thiểu số chấp nhận chúng anh. Có lẽ chúng anh phải xây sẵn ngôi vì cho những quý giá đó. Tuy nhiên cũng không thể không buồn khi nhớ đến những vết chân chim di một lần cất tiếng hót  cho mình và đã bay đi biền biệt. Dấu tích còn lại mơ hồ trong vùng sương mù huy hoàng còn sót lại đó.

Ánh ơi, Anh còn gọi đến bao giờ như thế. Cầu mong Ánh bình an và thản nhiên như núi rừng, mặt trời và tournesol.

Trịnh Công Sơn

***

(31) Nàng trinh nguyên như một đoá hoa lys

(32) Trở thành cứng rắn. Cứng rắn nhất là cao quý nhất

(33) Kẻ ngoại đạo

(34) Lời trong bài hát Chiếc lá cuối cùng của nhạc sĩ Tuấn Khanh

(35) Tiểu thuyết Terre promise (Đất hứa) của văn hào Pháp André Maurois

(36) "... với niềm hạnh phúc giản đơn, đòi hỏi phải chấp nhận yêu một người đúng với bản chất của người ấy đồng thời bỏ qua tính ích kỷ của người ấy..."

26.10.1964

Blao, 26/10/1964

Dao Ánh của buổi chiều anh ngồi từ căn phòng này nhìn ra đồi cỏ buồn thảm và đám mây xám đã phủ lấp như một vòm hầm tối. Trên đỉnh núi thì một vòng mây trắng quyện chung quanh. Sao anh không thể nghe được một tiếng nói cười nào quanh đây, cả thành phố đã an giấc vào một giờ khắc không hợp lý này. Ánh ơi, Ánh ơi.

Anh đã ngồi đây một mình nhìn buổi chiều thứ bảy và một ngày chủ nhật đi qua. Anh nghĩ rằng Ánh đã vui vẻ trên những phố phường ở đó mà thấy không yên tâm.

Làm sao anh vẽ cho Ánh hiểu được khung cảnh chiều ở đây nhất là lúc trời sắp mưa như mây đã mù xuống bây giờ. Cuộc sống đã như chìm sâu và một vùng ăn năn nào dưới thấp. Ôi loài rong rêu, củi mục. Mà anh là hiện thân hát lời thánh buồn buổi chiều trên đồi núi này với Ánh. Với vết sáng huyền hoặc như niềm hy vọng vuốt ve sau cùng trên những giờ âm u nhất của tuổi này tuổi này.

Ánh ạ, 

Anh vừa từ xóm cũ uống cà phê về. Đã 11 giờ đêm. Sương xuống mờ đẹp. Những vũng sáng néon ở xa đã nhoà nhạt cả rồi. Sương ban đêm đẹp hơn buổi sáng nhiều với vẻ lạnh lùng bơ vơ. Không còn ai trên những con đường thành phố. Sương đã mù mịt âm thầm không ai nhìn không ai đi dưới đó. Trong phút này anh mong có Ánh để Ánh nhìn sương cho thoả thích.

4 giờ 30 sáng. Anh bật đèn vì trở dậy tình cờ. Anh ra ngoài hiên đứng nhìn. Sương đã mờ từ đêm cho đến bây giờ. Những ánh đèn sáng của nhà thờ ở xa, bây giờ chỉ còn một chấm nhoè như mắt khóc. Tiếc không có Ánh để anh đưa Ánh đi qua vùng sương lạnh này để thấy sương đẫm trên vai trên tóc.

Ánh ơi,

Sao Ánh không thể viết thư cho anh thường xuyên mà lại phải đợi bao giờ cần mới viết. Như một ngày nào Ánh làm chim di bỏ miền quen thuộc này trú ẩn về vùng đất khác anh cũng sẽ thôi làm người đốt đèn ở ngọn hải đăng hằng đêm soi sáng sương mù và trốn về những cơn lốc để chết dần mòn còn hơn.

Mưa càng ào ạt xối xả, đêm càng dày, và gió đã lên lạnh hơn. Anh ngồi quấn chăn quanh mình nhìn bóng Ánh lãng đãng ngoài vùng tối mơ hồ trên cao.

Sao anh không thể thấy Ánh đêm nay từ bên bờ sông đi dài theo những bóng cây vàng ánh đèn. Sao anh không thể nhìn Ánh rời xa bằng những bước chân khoan thai vô cùng. 

Ôi Ánh thân yêu của những ngày tháng mười sắp mất đi và cơn mưa cuối mùa Thu rầm rộ kéo về giữa vẻ giá buốt của đồi núi nơi đây.

Ánh ơi, anh chờ nghe Ánh hát điệp khúc tháng 11 và những ngày giá rét ở đó để anh kết cho tròn symphonie còn dang dở ngang đây.

***

23.10.1964

(Pix © Trần Khánh Hoà)

Blao, 23/10/1964

Ánh - Dao - Ánh - Dao - Ánh - Dao - Ánh - Dao - 

Buổi chiều anh thức dậy cùng nỗi buồn khô thường trực sống chung với anh từ bao lâu. Anh lại nhìn con đường khô im quen thuộc, bụi cỏ và những người Thượng gánh củi già nua mỏi mệt. Tất cả mang trên thân xác vẻ yên tĩnh và chịu đựng. Như anh đang chịu đựng. Như thành phố. Như những trụ đèn.

Ánh ơi, Ánh ơi, sao không có em buổi chiều đi qua những đồi dốc đầy mây và vẻ quạnh hiu xám ngắt này. Anh sẽ ngồi vẽ khung cảnh ấy dù mình chưa một lần ngồi trước tấm toile và sơn màu.

Anh nhớ lại đời mình. Anh đã nổi trôi qua bao nhiêu vùng, bao nhiêu miền đất khác nhau. Làm sao quên được nỗi bàng hoàng đong đưa mình trên từng sợi mưa xám bạc, qua bao nhiêu miền đồi núi khác nhau. Anh làm chứng nhân trên từng phần đất mới của mây, mưa, nắng, gió. Ôi làm sao không buồn hở Ánh hở em. Bao nhiêu nguyên liệu thời gian không gian đó đã chất chứa trong anh làm thành một tiếng hát ngút ngàn ca tụng vực thẳm huy hoàng của khốn cùng. Mà số phần thì càng hẩm hiu và sự khắc nghiệt càng đẩy xa mình đi vào những vùng heo hút.

Anh đang gọi tên Ánh đây, đang gọi như thèm gọi, thèm nhớ giọng nói và nụ cười. Anh đang nói với em bằng lời mê sảng của một buổi chiều trời ngả dần màu đêm. Anh nói về đất đai trên quê hương mình. Một ngày nào đó anh sẽ da du qua những miền chưa hề ghé đến. Có những buổi sao mình thấy yêu quê hương đến thế này. Da thịt mình như được dựng nên bằng đất đỏ và tâm hồn như được xây bằng cỏ cây hoa lá, bằng tiếng đàn buồn bã của dân mình. Bao giờ nhắc lại chuyện quê hương anh cũng buồn. Nỗi buồn non dại, hồn nhiên như những búp tay non hồng tuổi nhỏ. Như một ngày nào anh sẽ khốn đốn nhìn Ánh trở về quê hương đất đai cũ, ở đó mà quên những dấu tích nơi đây, quên những hàng lá xanh non, bãi biển, những bờ sông có đêm mưa anh đưa Ánh về. Rồi Ánh sẽ đi vào một tình yêu nào tình cờ ở đó. Ôi còn gì, còn gì không. Những hình ảnh đã một lần chiếm cứ ký ức của mình sẽ trôi dạt mất hút. Những tháng ngày còn lại để sống tiếp sẽ cằn cỗi vô cùng vô cùng đó Ánh.

Anh nghĩ rồi cuối cùng anh cũng chẳng còn gì trên tay. Những ảo ảnh phù phiếm của bây giờ, một ngày nào đó cũng bay đi mất chỉ còn để lại những vết đục trên tâm hồn. Anh sẽ không còn gì, không có gì. Một ngày rất buồn bã sẽ đến và vốn liếng anh rồi cũng chỉ còn một bãi trống bên trong và bên ngoài thể xác mà thôi. Đêm đã đen dày. Anh nhớ Ánh. Nhớ Ánh như một lời vang vọng muôn trùng - Buổi chiều anh đã đốt cháy cơ thể bằng mấy chai bia. Những giờ phút cần quên bớt phiền muộn anh vẫn làm thế. Ánh có buồn không. Anh mong có đủ một món tiền kha khá và rỗi rảnh để sống một cuộc đời phiêu bạt phù phiếm da du từ chốn này qua chỗ nọ rồi chết gục tình cờ. Như một loài hoa dại buổi chiều trên đồi anh bắt gặp héo úa. Có ai nhìn thấy ai đâu, trong những lúc quạnh hiu nhất mình chỉ còn cho mình khoảng không hun hút trước mặt mà soi cho cùng khắp những hư ảo của đời mình. Ánh ơi, Ánh ơi, anh đã nói gì thế. Đã nói gì. Đã bêu rêu thân phần mình đấy phải không. Ôi những tình cờ nào đã cho người này gặp người kia, những khuôn mặt đã đến tình cờ rồi mất đi tình cờ. Ánh ơi đó Ánh đó Ánh.

Đêm nay anh buồn Ánh nên cho anh nói. Ánh hãy ngoan ngoãn ngồi nghe anh kể lể những khắc nghiệt đã trì kéo anh về vực thẳm đen ngòm huỷ diệt và vinh thăng. Ôi sự nhọc nhằn cũng ở đó, niềm kiêu hãnh cũng ở đó. Ánh muốn anh làm kẻ ở lại vùng này để suốt đời cầm ngọn đuốc thiêng soi sáng. Cho ai? Cho anh hay cho những người đã bỏ đi. Ánh đã kết vương miện huy hoàng đó cho anh. Một ân huệ đời đời anh ghi nhớ. Anh nghĩ rằng mình không xứng đáng bởi tâm hồn ẩm đục. Một ngày nào Ánh sẽ cất chức vị đó đi và anh thoát ra từ đó hư hao mất hút.

Anh ngại rồi Ánh - còn - độc - nhất - bây - giờ cũng bỏ anh đi khi nghe những tiếng gọi mơ hồ ở những vùng kế cận. Tiếng nói xôn xao, dẫn dụ, đàm tiếu, bêu rêu, Ánh sẽ nghe, sẽ không chịu nổi và trốn thoát. Một bức tường đá sẽ dựng lên, anh đứng bên sau đó như bị giam hãm xiềng xích ngục tù. Qua những lỗ trống bên kia bức tường bóng Ánh trôi đi không quay lại. Anh làm người già nua lẫn trí ngồi đếm lại những tiêu hao gặm mòn cuộc đời mình.

Nói mãi nói hoài về những chuyện buồn đã đốt cháy anh bao nhiêu ngày tháng. Ánh ạ, anh phải nói khi còn có người để nghe vì anh biết anh sẽ không còn không có gì. Số phận đã vạch vẽ cho anh như thế. Anh bắt đầu và đang sống vội vàng, bắt gặp - mong mỏi sự tình cờ - và níu trên từng chiếc bè trôi qua mắt. Ánh sẽ xa, sẽ đi, sẽ để lại cho anh những vết tích buồn trên khoảng đường nhỏ anh đang nhìn Ánh đi. Anh đã nghĩ về điều đó từ lâu. Từ một buổi chiều (Ánh đã quên) anh bắt gặp được mắt buồn của Ánh và dáng ngồi bâng khuâng...

Ánh ơi, Ánh ơi, Ánh ơi, Ánh ơi.

Anh gọi thầm vì ngại những tiếng kêu sẽ vang dội trên những bờ vách đồi núi yên lặng ở đây. Hãi hùng lắm và càng xót xa hơn mà thôi.

Đêm sáng mờ bên ngoài. Sâu đất reo rất trong ở bãi cỏ. Trên trời mặt trăng nhoà nhạt trắng. Mây đốt lên quanh vòm trời một hàng lửa trắng xoá. Anh ngồi đây ôm thân xác mình quá nhỏ nhoi để có thể gọi tên bè bạn cho đỡ nhớ. Có thể có một tình cờ nào đó không, như một buổi chiều, buổi sáng Ánh trôi dạt về đây và anh mừng rỡ chết. Cái chết thật yên vui như một lần được vinh thăng với hình ảnh trinh trong còn kết lại trong mắt. Ánh sẽ có mặt rất tình cờ như một buổi chiều anh đi quanh vùng đồi bắt gặp một chồi cây non hay một màu hoa lạ. Biết bao giờ Ánh mới đủ hốt hoảng để trốn thoát khỏi thế giới đục bẩn đang đày ải Ánh ở đó. Ánh thèm nghe tiếng kèn đồng buổi chiều buổi sáng, thèm gội tóc trong vùng sương muối ở đây, thèm nghe niềm tĩnh mịch mọc lên từng nhánh nhỏ, ôi tâm hồn đơn thuần như một giòng suối trong. Giấc mơ đó anh ngại sẽ qua đi, qua đi nhanh chóng với tuổi còn chồng chất lên cao. Tâm hồn cùng ý nghĩ hiếm hoi đó sẽ chết rã rục khi đối diện với thực tế, với cuộc sống cuốn phăng mình đi. Ánh sẽ không còn nhớ gì, không còn nhắc nhở đến những điều đó. Ánh thử viết lại sự thần tiên đó trong nhật ký và đợi vài năm sau nhìn lại xem có còn đủ can đảm mơ ước tiếp nữa không. Anh không bao giờ dám mong mỏi điều đó bởi vì anh ngại phải nuôi thêm nhiều ảo tưởng để huỷ diệt mình thêm.

Anh nhớ Ánh đêm nay, cả buổi chiều, nhớ và thèm gọi tên. Ánh đang làm gì ở đó? Ánh là ai là ai là ai? Ánh hãy nói, hãy cười, hãy hát đi. Anh đang mong nghe với sự thanh thoát mở rộng như những vuốt ve trên nỗi đơn độc này. Rất nhớ ánh. Đừng để anh mong thư.

Ánh ơi

Trịnh Công Sơn

Hãy viết tên anh ngoài bì thư như Ánh muốn:

Mr Trịnh Công Sơn

Chez Mme Trần Thị Phi

Ty Công chánh Lâm Đồng, Blao

21.10.1964

(Pix © Salah Baazizi)

Blao, 21/10/1964

Dao Ánh,

Anh vừa về đến đây sau gần một tuần nằm ở Sài Gòn với Cường, với Cung. Như thế là lêu lổng quá sức rồi. Anh vẫn thường hay bỏ đi bất ngờ như thế. Một buổi sáng thức dậy thấy nhớ người thân yêu là như không có gì giữ chân lại nổi. Tiếc là Ánh ở xa quá, vả lại đường về đó cũng không an.

Thư nằm ngổn ngang trên giường anh. Một thư của Tường của Nam, của Khánh Ly và hai cái của Ánh.

Anh cần phải nhắc lại một ý cũ: như một đứa trẻ ăn chè đã để dành hạt táo lại cuối cùng mới nhai, anh cũng đọc thư Ánh sau cùng với một nỗi mừng vui mà anh không thể nào gọi tên được. Khi đọc đến chữ cuối cùng trong thư Ánh thì anh đã thẫn thờ cùng với bóng tối lặng câm bên ngoài. - Đêm hôm qua, hôm kia, vào giờ này, anh đã cùng Cung, Cường, ngồi ở dancing Tự Do để nghe Bạch Yến hát Lời buồn thánh rồi. Như một buổi tiệc vui mọi người đã bỏ ra về và đèn cũng tắt ngúm.

Ánh yêu thương vùng đồi dốc sương mù này và muốn anh ngàn đời heo hút ở đây. Ôi lệnh truyền tha thiết đó làm người đi cúi đầu phải ngước lên và biến nơi ải đày này thành vùng an nghỉ. Ánh sáng huyền hoặc của mặt trời đã xuyên qua vùng sương muối, người thấy mừng vui như một - ngày - mới vừa có mặt và sự bình an thật thanh thoát trong tâm hồn.

Ánh ạ,

Anh tiếc là mình không ở gần một giáo đường để giờ này vào quỳ gối mà cầu mong giữ được mãi những gì đang có đó. Anh xin Ánh hãy khởi đi từ biên giới đang tạo được đó, đừng quay về với một hối tiếc giả tạo. Hãy đi thẳng đến với lòng can đảm và vẻ trong sáng thanh khiết của tâm hồn. Hãy tránh xa con đường mà trên đó chỉ có những người nguỵ trang lừa bịp mình và lừa bịp kẻ khác. Anh cầu mong thế.

Anh vừa đọc lại cả hai thư của Ánh. Ngọn lá long não vẫn còn màu nâu đỏ(30). Anh phải bắt đầu nhớ lại một Ánh của lần đầu anh sang nhà, Ánh của hôm ở quán cà phê, Ánh ở bãi biển và Ánh của cả những ngày tháng sau này. Lần đầu tiên gặp ở nhà, Ánh mặc áo màu nâu. Lần sinh nhật Hằng, Ánh mặc áo lụa trắng ngà. Lần ở biển, Ánh đội casquette và lội nước ướt cả hai ống quần. Buổi sáng ở trong quán trên bờ biển, Ánh viết gì thật nhiều trên tờ giấy bạc ở bao thuốc. Hôm ấy anh bỗng thấy buồn một cách tình cờ.

Buổi chiều ngồi uống cà phê, Ánh đeo kính đen và ngủ gật như một thiên thần. Ôi anh đã nhớ tất cả những điều đó từ bao giờ anh làm sao biết được. Bây giờ anh còn nhớ lại một đôi lần bàn tay Ánh lạnh ngắt và trời mưa thưa trên những hàng lá non xanh. Chỉ kể từng ấy thôi để Ánh thấy là anh vẫn còn đủ trí nhớ để nhớ rõ từng chi tiết một của từng ngày đã qua. - Có một vài đêm ở đó, anh đã trở dậy lúc 4 giờ sáng để ngồi vẽ những dessins của Ánh, vẽ thật nhiều, một cách hồn nhiên. Bây giờ anh vẫn còn giữ một vài cái ở đây. Đời sống có nhiều điều phức tạp và mình dễ bị mang đi trong những cơn lốc bất ngờ. Anh nghĩ rằng những buổi gặp gỡ cũng như những lần xa rời nhau đều như đã được vạch vẽ sẵn trên phần số của mình. Những sự kiện ấy tôi luyện, nuôi nấng mình lớn lên.

Ánh ơi,

Anh đã ghi trên từng bao thư Ánh gởi lên đây tournesol 1, tournesol 2, tournesol 3. Ôi những lời yêu dấu đó là đời sống đó Ánh ạ.

Đêm đã xuống dày và sương cũng đã bay vào cửa sổ. Lạnh lắm Ánh. Anh cố gắng buộc đời mình vào nỗi đơn độc này để còn Ánh. Trong cuộc sống với số - phần - vực - thẳm này vẫn còn hình - phạt - huyền - nhiệm đó để ru mình vào bình an. Anh không mong gì hơn. Ánh ơi. Ánh ơi.

Bình hoa hồng trước mặt anh có những cánh hoa đều đặn thật đẹp. Anh vẫn thường nghĩ đến hình ảnh một người con gái cầm nhánh hoa hồng buổi chiều đi trên hè phố một mình. Hè phố thì vắng. Hè phố dẫn về một giáo đường. Buổi chiều người con gái tay cầm nhánh hoa hồng, đầu cúi gập trên những hàng ghế gỗ nhà thờ, áo lụa trắng trải dài trên thân thể như một linh - thiêng. Anh ca tụng hình ảnh đó trong anh. Đôi lúc hình ảnh đó mang khuôn mặt của Ánh. Của Ánh. Của Ánh.

Tấm carte visite với hình vẽ cái hoa và hàng chữ Ngô Vũ Hướng Dương ở dưới anh đã dựng ở kệ sách trên đầu giường.

Ánh đang làm gì ở đó giờ này. Sao người ta không có đủ phép màu để có thể đọc được những ý nghĩ trong đầu và bắt gặp những hình ảnh trong mắt.

Ánh ạ,

Tháng 10 và mùa đông đã khởi, sẽ khởi. Anh nghĩ đến những ngày rét mướt ở đó Ánh sẽ đi qua nhiều con đường xơ xác lá và gió lạnh. Mắt Ánh mùa đông thức khuya quầng sâu để đong cho đầy giá buốt. Anh cũng gói một ít sương mù gửi về chất thêm cho đầy trũng mắt sâu.

Ánh có chiếc ảnh nào sẵn gửi lên cho anh một cái. Anh mong có ngày nào đó đọc được một đoạn trong nhật ký của Ánh.

Anh có viết một truyện ngắn xong đã khá lâu trong đó có đoạn: Ánh ạ, anh không tin là em có thể bị quyến rũ vào thế giới bỏ hoang của cô đơn. Đó chỉ là một ấn tượng lãng mạn nhất thời. Em sẽ quay về với xã hội cùng những con người trong đó. Anh không mong nhìn thấy em buồn. Điều đó chỉ làm anh hoang mang thêm và anh lại phải xây quanh mình những ảo ảnh vô ích... Em đã có thế giới của em. Như Bích, Phương... và những người đẹp khác ở đó. Em phải có thói quen truyền thống về quan niệm hạnh phúc ở đời. Quê hương mình đã muốn thế. Em hãy quay nhìn lại đằng sau, em sẽ thấy rõ điều đó hơn. Những con mắt thân thuộc đang thả xuống quanh em một hàng rào. Phải biết lớn lên trong vòng tay chăm sóc đó... Đừng chọn lựa, đừng trách nhiệm. Những thứ đó đã có những người tự cho trưởng thành hơn em lo lắng cả rồi. Thế mà hạnh phúc đấy em. Cuộc sống này đã muốn thế. Em đừng cố làm khác đi. Không khéo em sẽ bị rơi và thế giới vực thẳm của chúng anh. Ở đây mặt trời đen lên buổi sáng. Chiều chỉ có sương mù. Anh biết em muốn tìm hiểu niềm kiêu hãnh của nó. Đó là niềm kiêu hãnh thật sự, không ngu đần như của thế giới bàng quan bên ngoài. Nhưng em đừng vào, anh khuyên thế. Đừng sa chân vào. Bởi vì em sẽ làm mồi ngon cho mọi điều dèm pha trần tục, mọi mắt nhìn đay nghiến. Thế giới này chỉ có thể có chúng anh. Chúng anh vẫn tiếp tục trả đũa những lời chửi bới nguyền rủa bằng sự im câm cao cả. Ngôn ngữ của chúng anh là đó. Chúng anh vẫn cặm cụi làm việc trong vùng đất riêng tư của mình... Hãy ở ngoài nhìn chúng anh. Hãy nhìn bằng vẻ đẹp thuần khiết của tâm hồn mới bắt gặp được niềm kiêu hãnh đó. Bao giờ thấy được anh xin mời em vào. Và đi vào bằng tự do của em. Bằng vẻ kiêu sa trên từng dáng đi thanh thoát...

... Thôi em hãy đi ra khỏi nỗi buồn của em đi. Hãy trở về vị trí bình thường của em. Đừng cho anh nuôi ảo ảnh. Ảo ảnh bao giờ cũng bay biến rất nhanh. Sự có mặt trong thế giới vực thẳm chỉ là một khắc nghiệt của định mệnh. Chúng anh cũng chỉ là những thân phần bị hắt hủi, bỏ quên. Hãy quên đi. Quên đi em...

Anh đã viết đoạn này trong một đêm rất hư ảo. Lúc nằm xuống anh thấy mình sao gần gũi với mùi đất ẩm mốc và mùi cỏ hăng hắc xông lên. Ôi những ngày buồn. Ngày buồn. Sombre jours.

Ánh ạ,

Anh vừa bước ra sân. Trên trời trăng sáng buồn. Có một vì sao nằm cạnh đó, duy nhất. Xung quanh chỉ đầy mây trắng. Đồi dốc nằm ngủ lạnh. Ánh sáng mờ nhạt.

Anh không hiểu nên dành ngôi sao độc nhất đó cho mình hay nhường lại cho Ánh. Thôi anh cho Ánh. Anh vừa bất chợt nghĩ rằng sự vắng mặt của những vì sao khác là do ở sự vong thân của chúng nó vào vì sao còn lại này. Như tình yêu cũng vậy. Khi yêu, người này vong thân trong tình yêu của người kia. Mỗi người như mang hẳn trong mình sự hiện diện của đối tượng. Khi mất hẳn nhau đối tượng đã một lần chiếm cứ sẽ để lại một vết hằn rộng lớn trong tâm hồn.

Ánh ạ,

Anh không biết làm thế nào để quay về đó một ít ngày cho vui. Đến hè thì lâu quá. Còn làm gì hơn? Anh cầu mong Ánh bình an ở đó. Bình an một mình. Một mình mà thôi.

Anh cảm ơn hai bản nhạc của những ngày còn rét Nàng Bân và tiếng hát trong, ngắn, cùng nét buồn trong mắt Ánh. Anh chép Cho người chưa dừng chân của Đinh Cường cho Ánh đây. Anh xin lỗi. Sẽ chép sau vì hiện giờ anh không mang bài ấy lên đây.

Buổi chiều 22/10. Suốt cả đêm hôm qua nằm mơ thấy Ánh. Thấy Ánh lớn hơn.

Thấy Ánh đi qua những con đường rất lạ và mặt buồn bã.

Đêm đã khuya khoắt. Sao bây giờ không là con đường bờ sông để anh đi trên đó vừa hút thuốc, vừa huýt sáo Et j'entends siffler le train. Ánh đã khép cửa sổ lại chưa, trăng mười sáu chắc sáng lắm trên con sông đó. Có thể Ánh đang ngồi nhìn và mắt Ánh mất hút vào đêm.

Anh nhớ Ánh ngút ngàn ở đó cùng với vẻ trong sáng vô cùng của một vết loé huyền hoặc trên không.

Những ngày xa rời còn xa rời. Tuần tới Cung, Cường đã vào trại nhập ngũ. Cả Hà em anh.

Hà chán ngấy cuộc sống hèn mọn với những buổi lặp lại những gì đã có nên dấn thân vào đó.

Rồi cũng đến anh bây giờ. Anh viết cho Hà: Hà ạ, bao giờ cũng chỉ còn lại mình với mình. Hà sẽ khiêu vũ với bóng Hà trên những miền đất mới. Không ai giúp đỡ gì được cho ai. Anh cũng không làm gì được hơn cho Hà. Anh chỉ biết nhận chịu sự đốn mạt đó mà thôi.

Ánh ơi, Anh sẽ trở về căn - nhà - nguyện anh vừa mới xây xong bên cạnh một ngọn hải đăng và sẽ yên ngủ nghìn đời ở đó cùng với một vẻ đẹp sáng người vừa tìm thấy lại.

Ánh ơi, Ánh ơi.

Gửi thư nhiều cho anh, mong lắm.

Trịnh Công Sơn

Chez Mme. Trần Thị Phi
Ty Công chánh Lâm Đồng, Blao

***

(30) Loại cây được trồng nhiều ở Huế, đặc biệt là trên đường Nguyễn Trường Tộ, nơi Trịnh Công Sơn sống trong nhiều năm thời trẻ. Trong lá thư của Ngô Vũ Dao Ánh gửi Trịnh Công Sơn có ép chiếc lá long não.